Jak wygląda rozwój mowy dziecka w 1. roku życia?
W pierwszym roku życia dziecka zmiany w komunikacji następują bardzo szybko. Noworodek od krzyku, płaczu, prostej wokalizacji, głużenia w pierwszym półroczu życia przechodzi do gaworzenia, czyli świadomego powtarzania i naśladowania dźwięków, które słyszy i które są dla niego atrakcyjne. Powtarzanie jest istotnym mechanizmem akwizycji języka, gdyż zachęca i motywuje niemowlę do porozumiewania się z otoczeniem. Rodzice, mówiąc do dzieci, akcentują sylaby i nadają im określone znaczenia. W ten sposób uczą rozumienia, bez którego niemożliwy jest rozwój mowy komunikacyjnej. W ontogenezie rozwoju mowy i języka rozumienie wyprzedza mówienie. W pierwszym roku życia, niemowlę w swoim umyśle magazynuje słowa i ich znaczenia (desygnaty i nazwy). Widzi auto i słyszy słowo: „auto” albo „brum, brum”, czyli dźwięk, który odnosi się do tego obiektu. Im więcej dziecko nagromadzi słów i znaczeń, tym szybciej zacznie mówić. Tak wygląda droga do pierwszych słów. Od powtarzania, rozumienia po nazywanie. Tabela poniżej prezentuje umiejętności językowe w poszczególnych miesiącach życia
Rozwój mowy dziecka w 1. roku życia - od samogłoski do słowa
Wiek dziecka | Dźwięki | Rady logopedy |
|---|---|---|
1 | płacz, krzyk, dźwięki podobne do samogłosek „a”, „e”. pomrukiwanie, sapanie, stękanie, chrumkanie – dźwięki wydawane podczas czuwania i snu. | czytaj bajki, śpiewaj ulubione kołysanki np. „aaaa kotki dwa”, „Ach śpij kochanie” albo nuć samą melodię, naśladuj dźwięki swojego dziecka, mów do „oka” dziecka tak, by dobrze widziało Twoją twarz. Odpowiadaj na każdy dźwięk, który wydaje Twoje dziecko. Oglądajcie razem duże, wyraźne, kontrastowe obrazki, książeczki, zabawki. |
2 | płacz, krzyk, piski, początek głużenia: dźwięki gardłowe, krtaniowe, tylnojęzykowe [e-khe, egee, aga, agi, aha, ehe]. | czytaj, śpiewaj, naśladuj dźwięki swojego dziecka, prowadź z nim dialog. Oglądajcie razem duże, wyraźne, kontrastowe obrazki, książeczki, zabawki. Pokazuj maluszkowi z różnych stron czarno-białe przedmioty, przesuwaj je powoli, w odległości 20-30 cm od oczu dziecka. Stopniowo oswajaj maluszka z cichymi, łagodnymi dźwiękami np. szelestem papierka, obserwuj reakcje na dźwięk. |
3 | cichy, głośny śmiech, okrzyki, piski [a! ach! aaaj! eeej], przedłużona wokalizacja, liczne powtórzenia, [acha], [ehe], [aaaajaaa], [eeejeee]. | czytaj, śpiewaj, naśladuj dźwięki swojego dziecka, prowadź z nim dialog, Uśmiechaj się i rozśmieszaj malucha, rób miny, wydawaj śmieszne dźwięki. Zawsze na wprost dziecka, blisko jego twarzy. |
| piski wyrażające radość, złość, wybuchy śmiechu, okrzyki radości [a! ach! e! ech! ] głośny śmiech, mlaskanie, ciamkanie, dźwięki gardłowe, tylnojęzykowe, dźwięki podobne do „p”, „b”, „w”, „f” połączone z wokalizacją. W czasie marudzenia, niepokoju dźwięki podobne do „m”. Ciągi głosowe: samogłoska + spółgłoska np. eeeguuu, eeegaaaa, errrree, eche, prrr, brrrr (dźwięki przypominające bulgotanie, parskanie z wibracją warg i pluciem). Kombinacje dźwięków przypominające sylaby w gaworzeniu np. [emememem]. Wokalizacja połączona z dźwiękami wargowymi np. eeeemmm, eeep, eeeeeb z wyraźnie słyszalnym i widocznym zwarciem ust (głoski implozyjne). Liczne powtórzenia ciągów samogłosek [eee], [aaa], [aaaab], [aaaaapff, prr, brr], głoski wargowe z wibracją [prrr], [brrr], [aaach!], [eeech!]. | czytaj, śpiewaj, naśladuj dźwięki swojego dziecka, prowadź z nim dialog. Oglądaj z maluchem książeczki, pokazuj palcem wybrane elementy na obrazku, wypowiadaj ich nazwy. Pokazując zwierzątka na obrazkach, używaj onomatopei np. „To jest piesek hau hau”. Mów prostym i poprawnym językiem. Niemowlę wielokrotnie słysząc proste zdania opisujące osoby, rzeczy, sytuacje, czynności, szybciej je zapamięta. Nie używaj zbyt dużej liczby zdrobnień. |
| początki gaworzenia, łańcuchy sylab [ma ma ma], [ba ba ba], [pa pa pa], [da da da], naśladuje i powtarza sylaby, rozumie wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym. | baw się dźwiękami razem z dzieckiem, obserwuj, które sylaby częściej powtarza, wzmacniaj reakcje głosowe malucha, okazuj mu swoją radość i zachęcaj do powtarzania nowych sylab. |
| pojawia się gest wskazywania palcem istotny dla rozwoju mowy i komunikacji oraz pole wspólnej uwagi, początek rozumienia intencji komunikacyjnych. | wskazuj palcem i nazywaj rzeczy dookoła np. „To jest lampa. Robimy pstryk i świeci się”, „Odkręcamy kran i leci woda” – pokazuj dziecku proste zależności przyczyna – skutek. Oglądaj z dzieckiem książeczki. |
| niemowlę reaguje na swoje imię (obraca głowę w kierunku osoby, która je woła). Rozumie proste słowa (najczęściej rzeczowniki w mianowniku); rozumie nazwy czynności (jedzenie, picie, spanie, spacer). | czytaj, śpiewaj, opowiadaj. Bawiąc się z dzieckiem, pytaj je np. „Gdzie jest auto?”, „Gdzie jest miś?”, wzmacniaj swoje wypowiedzi mimiką i gestem. W ten sposób ułatwisz dziecku zapamiętanie danego słowa. |
| niemowlę rozumie proste polecenia słowne poparte gestem (zrób kosi kosi, zrób pa pa, daj mamie piłeczkę) , rozumie nazwy osób, rzeczy i czynności (gdzie mama? gdzie tata? gdzie lampa? ); powtarza i naśladuje sylaby i słowa, samodzielnie wypowiada kilka słów (dwa, trzy słowa), rozpoznaje na ilustracjach w książeczkach pieska, kotka, auto, dziecko. | pokazuj dziecku różne czynności, zachęcaj do powtarzania i naśladowania prostych ruchów np. klaskanie, stukanie w drzwi, głaskanie lali, misia. Baw się z dzieckiem „na niby” np. pokaż jak karmisz misia, jak dajesz mi pić, jak usypiasz, kładziesz spać, przykrywasz kocykiem. Zachęcaj malucha do powtarzania. Czytajcie razem, oglądajcie wspólnie książeczki, zawsze nazywaj to, co maluch wskazuje palcem. |
Niemowlęta oglądające i czytające z rodzicami książeczki to inteligentni, ciekawi świata, mali ludzie.
| Ważne! Od urodzenia zaleca się czytanie dzieciom, a od 6 miesiąca życia wspólne oglądanie, wskazywanie i nazywanie obrazków w książeczkach.
Nie trać czasu i „zaszczep” w dziecku miłość do książek od małego! |
Drogi rodzicu,
zamiast telefonu, daj dziecku książeczkę do ręki,
a jeśli masz czas…usiądź i poczytaj mu.
I na koniec mój ulubiony cytat:
„Dziecko, które czyta, stanie się dorosłym, który myśli”
Opracowanie: mgr Anna Skiba, logopeda, neurologopeda, specjalista wczesnej opieki logopedycznej.